Tuesday, July 31, 2007

Entry for July 31, 2007

Đọc blog của bác DongA về việc bản quyền và các tranh luận quanh việc các bạn trên mạng dịch Harry Potter và phản ứng của Nhà xuất bản Trẻ có một số điều thú vị. Hầu hết ý kiến trên diễn đàn của báo Tiền phong đều ủng hộ các bạn dịch miễn phí và phố biến bản dịch Harry Potter trên mạng. Có thể hiểu được động cơ của các bạn và sự khó chịu của các bạn khi nghe ông Giám đốc nhà xuất bản gọi họ là “có học mà vô văn hóa”. Nhưng nói gì thì nói, đó cũng là một hành vi vi phạm bản quyền.

Ngay trang đầu cuốn sách bằng tiếng Anh cũng có đoạn sau:

“No part of this publication may be reproduced, or stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, or otherwise, without written permission of the publisher. For information regarding permission, write to….”.


Như thế tức là chỉ cần dịch hay copy một phần của tác phẩm cũng đã là vi phạm bản quyền, vì đây là một tác phẩm thuần túy thương mại. Điều này khác với một số sách trong giáo dục, thường cho phép người sử dụng có thể copy một phần nào đó với mục đích giáo dục, khoa học và phi lợi nhuận.

Việc thực thi nghiêm chỉnh luật bản quyền có mặt lợi nhưng cũng có những mặt hại. Ngay cả nhiều gương mặt trí thức phương Tây cũng lên tiếng phản đối nhiều ràng buộc về quyền sở hữu trí tuệ với các nước thế giới thứ ba. Gần đây có việc Nam Phi công khai không chấp hành đúng luật bản quyền, tước bỏ độc quyền của các công ty dược phẩm kếch xù khi sản xuất thuốc chữa AIDS với giá rẻ. Nhưng lợi và hại là chuyện khác. Nhìn nhận khách quan thì rõ ràng là các bạn dịch Harry Potter đã vi phạm bản quyền, và có thể ảnh hưởng tới lợi nhuận của nhà xuất bản đã được ủy quyền dịch và xuất bản hợp pháp. Ngay cả nếu NXB Trẻ kiện các bạn ra tòa thì cũng là một việc làm hiểu được.

Đúng là người Việt mình vẫn coi nhẹ chuyện bản quyền nhiều. Như tớ chẳng hạn, cũng thường xuyên vi phạm, vi phạm mỗi ngày, toàn download phim và nhạc lậu về, mà vẫn thấy nhẹ bẫng chẳng có gì áy náy cả.

23 comments:

  1. trong khi cac ban van dang cai nhau thi cac ban o day da doc (lau) xong tu doi nao, haha...

    ReplyDelete
  2. Không thì biết làm sao để xem phim hả anh? =((

    ReplyDelete
  3. Em cũng đồng ý là các trang web dịch vi phạm bản quyển. Nhưng lately em cũng nghĩ có lẽ với thời đại Internet này, luật về bản quyền cần có những thay đổi cơ bản :-? Hơi khó để hình dung nó phải như thế nào, nhưng điều chắc chắn là nó đã không còn theo kịp thời đại, và vẫn sẽ chỉ là những cuộc đuổi bắt tiếp diễn không có hồi kết và không thể triệt tiêu sự vi phạm bản quyền.

    ReplyDelete
  4. tui nghĩ là thế này:
    - Vì nước ta còn nghèo nên ta cứ vin vào đó mà xài đồ chùa, chả việc quái gì phải lo tới chuyện bản quyền để làm giàu cho bọn tư bản (tự huyễn hoặc mình thế đi)
    - Có chút tiền thì ta đi mua sách gốc, băng đĩa gốc, gọi là tự thưởng cho mình, cho phép mình có chút 'tri thức văn hoá bản quyền'
    - Nếu ở VN bắt đầu có bản quyền thì thỉnh thoảng ta cũng nên giúp cho việc đó phát triển, giống như xem trong Ratatouille, con chuột Remy hỏi tại sao được ăn đồ ngon không ăn, cứ ăn rác mãi
    - Riêng về vụ dịch sách Harry Potter trên mạng: nếu dịch lậu thì cứ dịch lậu, biết mình làm sai thì nên biết mình làm sai, còn cứ mặc kệ làm tiếp thì ok, nhưng đừng vì vậy mà thành Chí Phèo lại đi mắng chửi xỉ vả NXB Trẻ. Xét cho cùng, nếu như NXB Trẻ đã cắn răng mua bản quyền về phát hành rồi dịch đàng hoàng, cuối cùng lợi nhuận không có vì sự ăn cắp bản quyền của người VN, thì họ không còn muốn kinh doanh và về sau, họ cũng không còn muốn mua bản quyền những cuốn sách như thế này, thiệt thòi chỉ thuộc về người đọc sách vì ngoài cuốn Harry Potter, các bạn này cũng có dịch cuốn nào khác nữa đâu? Nếu các bạn này cuốn nào cũng dịch thì hay biết mấy, tui ủng hộ hoàn toàn!

    ReplyDelete
  5. Nhân việc này làm em cũng muốn hỏi trường hợp dịch "The Turning Point" của em là có vi phạm hay tội lỗi gì không, hic hic? Cuốn sách này được đăng tải nguyên bản tiếng Anh (và bản tiếng Nga) ở link này: http://www.wplus.net/pp/Julia/Capra/CONTENTS.htm Vậy là mình có thể dịch và phổ biến được hay không? (Sách gốc thì em cũng đã có mua rồi).

    ReplyDelete
  6. Nếu dịch để public, xuất bản thì phải mua bản quyền chứ ko phải chỉ mua sách gốc đâu chị ạ. Cái này hỏi mấy bạn Nhã Nam sẽ chi tiết hơn hi hi. Còn dịch để cho em đọc mí thì không sợ đâu chị ơi hi hi :D

    ReplyDelete
  7. Có lẽ NXB Trẻ nên nghĩ ra một số chiêu để thu hút các bạn trẻ mua sách Harry Potter kể cả khi đã đọc bản dịch không chính thức, thay vì dọa dẫm kiện tụng và bảo người khác "có học mà vô văn hóa". Chẳng hạn, in ấn đẹp, độc đáo, đầu tư làm hẳn một vụ marketing lớn, chịu chi một chút để mời JK Rowling sang Việt Nam (chắc sẽ khó và tốn kém, nhưng có thể đồng tổ chức, mời tài trợ doanh nghiệp), tặng một số lượng hạn chế sách có chữ ký tay của tác giả, làm các sự kiện ăn theo Harry Potter (hội thảo, chương trình tạp kỹ, vui chơi giải trí ...). Đây là một cuốn sách ăn khách nên chắc chắn sẽ rất nhiều bạn đọc muốn lưu giữ nó trong tủ sách, dù có thể đã đọc free trên mạng. Tốt nhất là tạo cho cuốn sách sẽ xuất bản một dấu ấn riêng để chống lại nạn xuất bản online của thời đại Internet. Lẽ ra ngay từ bây giờ NXB Trẻ nên tạo ra cho mình một cộng đồng người hâm mộ Harry Potter sẵn sàng chờ đón cuốn sách sẽ xuất bản bằng các chiêu marketing sách chuyên nghiệp (cả online lẫn offline). Có thể học chị Lê Vân và chị Mai Hạnh marketing cuốn tự truyện Lê Vân yêu và sống.
    Bạn nào đang làm công ty PR ở nhà mình, nhân cơ hội này tán tỉnh NXB Trẻ thành khách hàng của mình đi thôi. Sự kiện lớn thế cơ mà.

    ReplyDelete
  8. hehe thế giới vẫn chưa phẳng lắm :D

    ReplyDelete
  9. :"> em HA không nên trắng trợn như thế ;))

    ReplyDelete
  10. Xin cho đính chính. Phát biểu về cái vụ vô văn hóa ko phải là Giám đốc NXB Trẻ, mà chỉ là ông trưởng phòng thôi à. Giám đốc NXB Trẻ là phụ nữ mà.

    ReplyDelete
  11. Đính chính chính xác, hihi.

    ReplyDelete
  12. Thanks Dương Thanh Vân.
    @Oshin: Không sao đâu em trừ khi em định xuất bản ở Việt Nam hay nếu có nhà xuất bản nào ở VN đã mua bản quyền cuốn đó thì mới thành vấn đề.
    @Jazzy: Các biện pháp marketing của em nghe hay nhưng có vẻ không khả thi lắm.
    À đợt vừa rồi sách HP tiếng Anh bán ở VN hình như không bán được mấy, nhập 10.000 cuốn chỉ bán được hơn 2000.

    ReplyDelete
  13. Nói chung em cũng đồng tình với bác Phan Xi Ne, mình vi phạm bản quyền (cứ coi như là ăn cắp đi) vì mình nghèo, nhưng cũng nên có ý thức là điều mình làm không đúng.
    Ngoài lề: Cũng chả phải lấy cái nghèo ra bao biện đâu, nhưng chưa nói đến chuyện download phim và truyện, chỉ riêng việc mua bản quyền tất cả các phần mềm em đang dùng cũng đủ toi rồi. Ở đời ai mà chả muốn sống đàng hoàng, phỏng ạ?! :P

    ReplyDelete
  14. Anh Linh à, anh thử phân tích kỹ hơn xem những biện pháp marketing em nêu không khả thi đến mức nào. Những biện pháp marketing Harry Potter tiếng Việt cho NXB Trẻ em nêu là dựa theo kinh nghiệm và quan sát cá nhân, chưa đi tới lập luận chứng khả thi ;).
    Fahasa nhập về 10 000 cuốn Harry Potter 7 và đã bán được 5.900 cuốn trong ngay ngày đầu tiên (theo một nguồn tin trên mạng, em ko nhớ rõ là báo nào. Hình như là Thanh niên thì phải. Nhưng con số thì nhớ chính xác là 5 900 cuốn đã bán hết).

    ReplyDelete
  15. Tin ngày 24/7, theo VTC, đã bán được 6.420 cuốn HP, tức là trung bình 1600 cuốn/ngày sau 4 ngày phát hành.
    http://vtc.vn/vhgt/dsvn/160290/index.htm

    ReplyDelete
  16. Còn đây là tin của Sài Gòn tiếp thị - Fahasa bán được 5.845 cuốn HP tiếng Anh trong vòng 1 ngày:
    http://www.sgtt.com.vn/web/tintuc/default.aspx?cat_id=623&news_id=24333
    Sorry, em spam entry này của a Linh hơi nhiều ;)

    ReplyDelete
  17. Cám ơn GT và anh Linh đã giải thích nhé! :)

    Ah, em cũng nghĩ như Grass nói về chuyện tương lai luật bản quyền có lẽ sẽ phải thay đổi trong thời đại thông tin này. Trong lúc em tìm hiểu về những "alternative economy for sustainable future" (ex: green economy, eco-economy, Buddhist economy, co-operative economy, knowledge-based economy, caring (love) economy...) thay thế cho mô hình nền kinh tế thị trường đang gây nhiều bàn cãi với những vấn đề về môi trường, xã hội, thì có thấy mô hình Gift-economy (sharing economy). Mô hình Internet-gift-economy hay Hi-tech Gift Economy đề cập đến việc chia sẻ miễn phí các tài nguyên mạng. Chưa rõ tính thực tế và khả thi của nó thế nào nhưng em thấy đây là một mô hình nhân bản và thú vị.

    PRINCIPLES:
    (1) the gift must always move (each time we receive, we must pay it forward).
    (2) in the Gift Economy we are agents, not (passive) consumers, and what we give is generally what we have some mastery over, something we do well.

    Major examples of the Gift Economy that are already at work at the edges of our Market Economy:

    - Open Source
    - Free Libraries
    - Scientific Exchange
    - File-Sharing
    ...

    Link tham khảo:

    Can we make the Gift-economy work?
    http://blogs.salon.com/0002007/2005/07/31.html

    Towards a Gift Economy
    http://www.firstmonday.dk/issues/issue3_12/barbrook/
    http://futurepositive.synearth.net/stories/storyReader$223

    ReplyDelete
  18. @Jazzy: Harry Potter như cơn sốt ấy mà, sốt thì nóng hừng hực, qua cơn sốt là chẳng mấy ai thèm để ý là hôm sốt đó mình ăn cháo hay ăn phở. Hơn nữa HP có một lượng độc giả trung thành, nó cũng là thứ hàng hóa mà tất cả mọi người đều biết, thế nên ai đọc thì cũng đã/sẽ đọc, mà ai không đọc thì sẽ không đọc, nhất là hiếm người đã không đọc từ đầu lại vì gặp Rowling nên quyết định đọc tập 7!. Thế nên những việc như em nói mời Rowling sang Việt Nam là không cần thiết.

    Cách dễ nhất để quảng cáo là thuê các nhà báo viết về cơn sốt HP, rồi cảnh một fan nào đó của Việt Nam cuồng lên định tự tử vì HP chẳng hạn. Rồi thuê các nhân vật có thể định hướng độc giả ca ngợi Harry Potter, ví dụ mời một nhà phê bình nghiêm túc nào đó ca ngợi những giá trị nhân văn, hướng thiện etc… để hướng tới các độc giả tự coi mình là nghiêm túc (các nhà phê bình của chúng ta chắc sẵn lòng lắm, xem cách trả lời trên VTC hôm nọ mà tớ đã trích dẫn là biết). Đồng thời lại mời một vài celebrity nào đó đang nổi kiểu như em Mai Khôi không mặc nịt ngực, em Nguyệt Ánh chê đàn ông Việt hay anh người mẫu gì bảo tôi chỉ thích yêu em nào giàu, bày tỏ lòng hâm mộ với Harry Potter, coi đó là tình yêu lớn trong đời chẳng hạn. Những cách marketing như thế nói chung không tốn kém lắm, nhất là nếu có sự hợp tác chặt chẽ với một vài kênh media lớn.

    ReplyDelete
  19. @Oshin: Cái gift economy ấy anh thấy có thể là một mô hình tốt trong nền kinh tế mạng (ví dụ là Linux) nhưng chắc chỉ dừng lại ở đó được thôi. Gần đây cũng đã xuất hiện một số tạp chí khoa học trên mạng có tính chất tri thức mở, miễn phí cho người sử dụng. Thực ra việc sharing này cũng đã có từ lâu, các phim/nhạc mà anh download trên mạng đều có tính chất là file-sharing giữa những người dùng cả có điều là vẫn trái bản quyền thôi. Tình trạng bản quyền đúng là nhiều bất cập, nhất là đối với các nước đang phát triển. Nhưng quyền lực thì vẫn nằm trong tay các đại công ty ở các nước phát triển nên nói chung, anh nghĩ khó giải quyết lắm.

    ReplyDelete
  20. Em nghĩ rằng Harry Potter không phải là một cơn sốt bình thường mà là một hiện tượng có sức sống khá lâu dài đấy. Những giải pháp marketing mà em nêu không nhằm để thu hút cả những người không mê Harry Potter mà chủ yếu nhắm vào chính các "fan" của HP ở Việt Nam để họ mua sách HP tiếng Việt của NXB Trẻ dù đã đọc free trên mạng và thậm chí đã bỏ ra 500 ngàn đồng để đặt mua HP tiếng Anh. Số người hâm mộ HP là rất lớn, chỉ cần khai thác được hết số này cũng đủ khoẻ rồi. Có lẽ do NXB Trẻ kỳ vọng rất nhiều vào lợi nhuận tột bậc của cuốn HP 7 thành ra quá lo lắng trước việc dịch tự phát trong giới trẻ mà phát ngôn những lời thiếu cẩn trọng như vậy. NXB Trẻ không cần phải lo lắng nhiều đến thế. Bản thân cuốn sách đã là một quả bom tấn tự marketing cho chính nó rồi.
    Tuy nhiên, trong điều kiện đặc thù của thị trường xuất bản Việt Nam (và các nước đang phát triển nói chung)- nạn in lậu và thiếu ý thức tôn trọng bản quyền tràn lan - cần có đối sách phù hợp. Trường hợp Harry Potter 7, trước hiện tượng dịch tự phát do ham mê cuồng nhiệt của độc giả trẻ, vũ khí để tự vệ không gì khác là phải đánh vào chính tâm lý hâm mộ của độc giả. Việc mời JK Rowling tới Việt Nam, nếu thực hiện được, sẽ là một thành công lớn cho NXB Trẻ nếu họ biết cách khai thác để bán sách. JK Rowling hiện là một nhân vật có ảnh hưởng rất lớn đối với độc giả.Sự có mặt của tác giả sẽ rất có ý nghĩa, có thể khiến độc giả sẵn lòng nói không với sách lậu, sách online vì niềm đam mê với Harry Potter. Tất nhiên phải kết hợp nhiều giải pháp khác nữa. Song em cho rằng không cần phải dùng đến các giải pháp giật gân như đối với các sự kiện giải trí bình thường khác.Harry Potter có một vị trí riêng nên cũng cần marketing ở một đẳng cấp khác.
    Em tin rằng nếu NXB Trẻ nhanh nhạy một chút, họ sẽ thu được rất nhiều từ Harry Potter.Không chỉ là tiền mà còn là danh tiếng, tiềm năng kinh doanh trong tương lai v.v.

    ReplyDelete
  21. @Jazzy: nếu mời chú Daniel Radcliffe tới chắc bán báo còn chạy hơn, hoặc mời em Hermione đấy... ui trời ơi... lúc đó tui chắc phải nhờ ai đó mau dùm một cuốn có chữ ký em ấy, rùi tui scan hình gửi về nhờ bạn tui cầm hình tui đứng kế bên em ấy chụp một tấm, hihihi

    ReplyDelete
  22. @ bạn Phanxine: Ừ hừ, có khi nên mời luôn cả êkíp diễn viên đóng phim HP nữa cho đủ bộ, nhỉ ? Cho các fan hâm mộ HP lên cơn điên một thể :p.
    Nói vậy thôi chứ đưa đón mấy đồng chí Anh quốc chắc tốn vô khối bảng Anh, Việt Nam không biết có chịu thấu không ? VN cũng từng đón các chàng tài tử Hàn Quốc rồi nhưng dù sao cũng chỉ là "hàng" châu Á :D. JK Rowling tài sản bây giờ lên tới vài trăm triệu bảng, chắc nhích chân ra khỏi cửa cũng phải "được giá" thì bà mới chịu (j/k). Có lẽ nên năn nỉ JK Rowling đến VN với mục đích ... từ thiện :D.
    Mà tại sao không mạnh dạn mời nhỉ ? Mới đây Philips Kotlerđã đến Việt Nam giảng marketing rồi thì cũng hoàn toàn có thể mời JK Rowling đến VN được chứ. Chắc chắn đó sẽ là một sự kiện lớn đặc biệt ý nghĩa đối với ngành xuất bản. Biết đâu lại cải thiện được văn hóa đọc, làm một cú hích mạnh cho thị trường sách bé tí tẹo mỗi đầu sách in vài ngàn bản của VN.

    ReplyDelete
  23. Có khi cải thiện được cả nạn vi phạm bản quyền, nếu khéo tuyên truyền :). Một công nhiều việc.

    ReplyDelete