Những con voi trong phòng (tiếp).

Trong bài hôm qua, tôi có tổng hợp một số nguồn trên báo chí và trên trang tin BBC để nêu ra vài con số về thực trạng DNNN Việt Nam. Nguồn trên BBC không ghi tên tác giả, trong đó có nêu ra ý kiến của ông Vũ Thành Tự Anh, giám đốc nghiên cứu chương trình Fullbright Vietnam, nhưng không nêu rõ cụ thể rằng ông Tự Anh phát biểu với phóng viên BBC hay BBC trích từ nguồn nào, cũng không nêu rõ những con số nào BBC lấy từ Báo cáo kiểm toán, con số nào từ ông Tự Anh và con số nào do các nguồn khác. Đó chính là lý do khiến tôi cảm thấy dè dặt với nguồn tin này (dù rất tin tưởng vào ông Vũ Thành Tự Anh), nhưng vì vào thời điểm đó tôi chưa đọc Báo cáo Kiểm toán nên giả định rằng số liệu của BBC dựa trên Báo cáo Kiểm toán. Hôm nay tôi mới có dịp đọc Báo cáo Kiểm toán NN năm 2007 trong link do bạn Thaothucsg cung cấp (đăng tải trên Viet-studies), và thấy là các số liệu trong Báo cáo này khá chênh lệch so với số liệu của BBC.

BBC viết "Trên thực tế, tổng số tiền và tài sản mà các tổng công ty nhà nước sở hữu và sử dụng là một con số khổng lồ: hơn 500.000 tỷ đồng Việt Nam vốn vay và hơn 400.000 tỷ đồng vốn nhà nước."

Báo cáo Kiểm toán 2007 không nêu rõ tổng vốn của các Tổng công ty Nhà nước nhưng có thể dễ dàng tính ra được từ các số liệu gián tiếp. Báo cáo viết: Nợ phải thu là 25.102 tỷ chiếm 14,24% tổng tài sản và 64% vốn chủ sở hữu; nợ phải trả là 65.799 tỷ, chiếm 62% tổng vốn và 171,2% vốn chủ sở hữu. Từ đó có thể tính ra tổng tài sản của các TCT NN được kiểm toán này vào chừng 176.000 tỷ; tổng vốn chừng 106.000 tỷ, trong đó vốn chủ sở hữu chừng 38-39.000 tỷ (ở đây có sự chênh lệch chừng 800 tỷ giữa số tính ra từ tỷ lệ nợ phải thu và số tính ra từ tỷ lệ nợ phải trả).

Như vậy số liệu chính thức trên Báo cáo Kiểm Toán NN 2007 thấp hơn đáng kể so với con số BBC đưa ra. Theo Báo cáo KTNN thì số vốn chỉ chừng hơn 100.000 tỷ, số tài sản là 176.000 tỷ, còn theo BBC thì số vốn này lên tới gần 1 triệu tỷ??? Tại sao lại có mức chênh lệch quá lớn đó? Ở đây còn có chỗ tôi chưa hiểu, tại sao tổng tài sản các DNNN lại lớn hơn 1.5 lần tổng nguồn vốn (176.000 tỷ và 106.000 tỷ)? Bạn nào học/làm Tài chính/Kế toán có thể giải thích hộ không? Cũng nói thêm là số vốn này chỉ mới kể trên hệ thống DNNN chứ chưa kể tới các tổ chức tài chính trực thuộc Nhà nước (các ngân hàng, bảo hiểm...) và của hệ thống hành chính sự nghiệp.

Câu hỏi đặt ra như vậy là BBC lấy nguồn số liệu ở đâu, bạn nào bên BBC nếu có vào đây đọc trả lời giúp thì tốt quá? Tôi đoán nguyên nhân có thể là số liệu của BBC dựa trên tất cả các TCT, trong khi số liệu của báo cáo kiểm toán chỉ dựa trên một số TCT được kiểm toán (225/385 doanh nghiệp thành viên thuộc 20 TCT được kiểm toán). Nhưng nếu thế lẽ ra BBC nên nêu rõ ràng để tránh nhầm lẫn cho người đọc (như tôi).

Với số liệu như Báo cáo Kiểm toán thì có thể ước tính tỷ suất lợi nhuận trước thuế trên doanh thu là 6% (số này trong báo cáo), trên tài sản là 4,3%, và trên tổng vốn là 7,2% (chứ không phải 0,85% như ước tính trước của tôi), trên vốn chủ sở hữu khoảng 19%, tuy nói chung vẫn thấp nhưng không đến nỗi như ước tính của tôi trong bài trước, khi tôi dựa trên giả định rằng BBC lấy nguồn về tổng vốn từ Báo cáo Kiểm toán. Vài con số khác đáng ngại: tỷ lệ vốn vay lên tới 64% tổng nguốn vốn, nợ phải trả cuối năm chiếm tới 62% tổng vốn.

Có một điều lạ là Báo cáo Kiểm toán cho năm 2007 nhưng rất nhiều số liệu là tính cho năm 2006? Như vậy sao gọi là Báo cáo Kiểm toán 2007? Tại sao cả báo cáo mà không có một bảng cân đối kế toán cho hệ thống DNNN, xem các TCT này lãi lỗ ra sao, vốn bao nhiêu, tài sản bao nhiêu... khiến người đọc cứ phải dò dẫm, mà các số liệu khi tính ra có nhiều chênh lệch không nhỏ.

+ Update: Xem thêm từ số liệu Điều tra DN của TCTK, thì trong năm 2006, tổng nguồn vốn của các DNNN là 1576 ngàn tỷ, chiếm 52% nguồn vốn toàn nền kinh tế nhưng doanh thu thuần của cả hệ thống này chỉ là 961 ngàn tỷ, chiếm 36% tổng doanh thu thuần toàn nền kinh tế. Trong khi đó, khu vực ngoài quốc doanh trong nước có số vốn là 855 ngàn tỷ, chiếm 28% tổng vốn nền kinh tế, nhưng lại tạo ra doanh thu thuần là 1126 ngàn tỷ, chiếm 42% tổng doanh thu thuần toàn nền kinh tế.

Như vậy, tỷ lệ doanh thu thuần trên vốn của DNNN chỉ là 0.61 thì của các DN ngoài quốc doanh (không kể DN vốn FDI) là 1.31. Cùng một đồng vốn bỏ ra, các doanh nghiệp ngoài quốc doanh làm ra hiệu quả hơn hai lần so với doanh nghiệp quốc doanh.

Với thực trạng là các DNNN chiếm tới 1576 ngàn tỷ vốn của nền kinh tế thì xem ra số liệu BBC nêu ra rằng các Tổng công ty Nhà nước chiếm gần 1000 ngàn tỷ cũng có lý. Như vậy, có thể là tôi đã hơi chủ quan khi cho rằng bài của BBC cũng lấy từ số liệu trong Báo cáo Kiểm toán Nhà nước trong khi có thể BBC lấy từ nguồn khác. Nhưng rõ ràng cách viết trên BBC lại gây cảm tưởng là BBC lấy từ nguồn này. Thêm nữa, tôi cảm thấy việc một số bài trên BBC không ghi tên tác giả như là một điều gì đó không hay lắm.