Lộng giả thành chân

Mục Ý kiến bạn đọc trên talawas

Đinh Từ Thức
“Lộng giả thành chân”

Có lẽ, một trong những thiệt thòi đối với một dân tộc có nền văn hóa quá lâu đời (tới trên bốn ngàn năm lận), là ít người biết cười. Do đó, thường khó phân biệt ranh giới giữa chuyện cười, và chuyện nghiêm chỉnh. Ngày 19-4-2006, talaCu loan tin “Hội Hài hước Thế giới trao tặng chính phủ Việt Nam giải Chú Hề Vàng 2006”. Ngoài việc talaCu là mục hài hước, và dù mỏi mắt tìm trên Google cũng không hề thấy trên thế giới có cái hội nào là “World Humor Association”, riêng cái tên ông chủ tịch hội, “Phuck Themall” nếu phiên âm qua tiếng Anh: F... Them all, cũng đủ cho thấy là chuyện hài hước, phịa trăm phần trăm. Nhưng ngay hôm sau (20-4), “bản tin” này đã được loan trên mạng Vietnam Review giống một tin nghiêm chỉnh, như sau:

Tin Việt Nam: Hội Hài hước Thế giới trao tặng chính phủ Việt Nam giải Chú Hề Vàng 2006
[20/04/2006 - Tác giả: admin1 - Vietnam Review]

Las Vegas, 15.04.2006
Tuần qua, Hội Hài hước Thế giới (World Humor Association), tổ chức quốc tế danh tiếng và có uy tín nhất trên thế giới trong lĩnh vực sáng tác hài hước và châm biếm, đã công bố trao giải Chú Hề Vàng năm 2006 cho chính phủ Việt Nam. Đây là lần đầu tiên Hội trao giải thưởng này không cho một cá nhân, mà là cho một tập thể, và đây cũng là lần đầu tiên người được giải không hoạt động trong lĩnh vực phim ảnh hay truyền hình. Ông Phuck Themall, chủ tịch Hội, phát biểu trong bài diễn văn long trọng tại đêm trao giải được tổ chức ở Las Vegas: "Có thể nói không một chút phóng đại rằng bộ máy nhà nước Việt Nam hiện nay là trò hề lớn nhất mà chúng ta từng được biết tới, không có đối thủ cạnh tranh. Tác giả của nó, chính phủ Việt Nam, đã bỏ ra nhiều công sức trong nhiều năm qua để tạo ra một tác phẩm tổng thể, một Gesamtkunstwerk bao trùm nhiều lĩnh vực từ giáo dục tới y tế, từ giao thông tới xây dựng, mà lĩnh vực nào cũng tiếu lâm như lĩnh vực nào."

Ông Phuck Themall nhấn mạnh là tính khôi hài của bộ máy nhà nước Việt Nam vượt quá sức tưởng tượng của bất cứ người sáng tác nào. "Không một nhà viết kịch bản nào có thể bịa ra được những tình tiết ly kỳ như hiện thực Việt Nam, không một nhà hài hước nào có thể nghĩ ra được những phát ngôn tiếu lâm của các quan chức nhà nước nàỵ" Ông Themall khẳng định. Ông cho biết thêm Hội đã theo dõi bộ máy nhà nước Việt Nam trong nhiều năm, và những sự kiện xung quanh PMU18 và Bộ Giao thông Vận tải gần đây đã giúp Hiệp hội khẳng định quyết định trao giải của mình. Ông cũng cho biết thêm năm nay không có giải bạc và đồng. Giải khuyến khích lần thứ ba về tay Mugabe, tổng thống của nền dân chủ lâu đời mang tên Mozambic. Phát biểu trong đêm trao giải, Thủ tướng Phan Văn Khải thay mặt chính phủ Việt Nam bày tỏ vinh dự được đứng trong hàng ngũ các Chú Hề lớn của thế giới. Ông cũng hứa sẽ cùng với những lãnh đạo Việt Nam khác tiếp tục sáng tạo, nâng bộ máy nhà nước Việt Nam lên thành một tấn tuồng mới quy mô hơn, hoành tráng hơn.

Trong một trao đổi ngắn với talaCu bên lề lễ trao giải, Thủ tướng Phan Văn Khải tỏ ra bức xúc về hiện trạng nóng là gu hài hước của người dân Việt Nam rất kém phát triển. Trong khi thế giới đánh giá màn kịch PMU18 là đỉnh cao của cái sự hề nước nhà thì các bệnh viện lớn hiện nay đang bị quá tải vì phải điều trị rất nhiều người dân bị hộc máu mồm (chuẩn đoán bệnh: tức). Ông khuyên nhân dân nên phát triển gu hài hước của mình, ví dụ bằng cách đọc talaCu, để góp phần trực tiếp bảo vệ sức khỏe của mình, vui vẻ chờ đón những tác phẩm sắp ra đời của chính phủ.

Có thể tinh thần hài hước của Vietnam Review cao hơn talawas, nên đã đăng lại “bản tin” này như một mẩu tin có thật, bên cạnh những bài nghiêm chỉnh khác, mà không cần nói đó là chuyện cười. Nhưng trò chơi này ít nhất đã làm một tác giả tưởng chuyện cười là chuyện thật. Ông Nguyễn Văn Lục, tác giả loạt bài viết khá công phu kéo dài 11 kỳ, bắt đầu ngày 25-4, chấm dứt ngày 9-5, trên mạng Đàn Chim Việt, ghi lại những chuyện xảy ra tại Sài Gòn trong vòng một năm sau 30-4-75. Vào kỳ 10, ông đã dùng mẩu tin cười của talaCu để dẫn chứng cho cuộc bầu cử có vẻ khôi hài tại Việt Nam vào năm 1976. Nhưng họ của ông chủ tịch hội, có lẽ do lỗi đánh máy, đã thiếu chữ “h”, thành ra Temall, thay vì Themall. Nguyên văn như sau:

Tỉ lệ đi bầu 99,82%, đắc cử ở mức độ tín nhiệm tuyệt đối 99.76% là một chuyện quá nghiêm chỉnh trở thành chuyện khôi hài.

Phải có một đầu óc lãng mạn chính trị ghê lắm mới đưa ra được kết quả trên.

Vì thế mà hội Hài ước thế giới đã phải tặng Việt Nam giải chú Hề Vàng. Ông Phuck Temall, chủ tịch Hội đã phát biểu: “Bộ máy nhà nước hiện nay là trò hề lớn nhất mà chúng ta từng được biết tới, không có đối thủ cạnh tranh. Ông nhấn mạnh là tính khôi hài của bộ máy nhà nước Việt Nam vượt quá sức tưởng tượng của bất cứ người sáng tác nào: "Không một nhà viết kịch bản nào có thể bịa ra được những tình tiết ly kỳ như hiện thực Việt Nam, không một nhà hài ước nào có thể nghĩ ra dược những phát ngôn tiếu lâm của các quan chức nhà nước’’.

Ghi lại chuyện này, người viết không muốn chỉ trích bất cứ ai, mà chỉ vì hơi ái ngại khi thấy chuyện cười được dùng làm tài liệu soi sáng lịch sử. Biết đâu, một vài thế kỷ sau, nó không có giá trị ngang với “Lời thề của các tu sĩ Dòng Tên”?